Eignarhald á íslenskum fyrirtækjum

Í greininni “Útrás og innrás”, fjallaði ég almennt um hvaða áhrif fjárfestingar yfir landamæri geta haft á íslenskt efnahagslíf og tekjur ríkissjóðs. Þar kom fram að efnahagsleg áhrif útrásar eru að verulegu leyti undir því komin hver á útrásarfyrirtækin, hvert hagnaðurinn rennur og hvar honum er ráðstafað. Í greininni “Eignarhald á íslenskum fyrirtækjum” (sjá viðhengi) er greint frá niðurstöðum athugunar á umfangi erlendra fjárfestinga hér á landi og eignarhaldi á félögum sem skráð eru í Kauphöllinni.

Samkvæmt skýrslum Seðlabanka Íslands hefur erlend fjárfesting á Íslandi vaxið mjög á siðustu árum. Við nánari skoðun sýnir sig að þessa aukningu má nær alfarið rekja til BENELUX landanna og svokallaðra aflandssvæða. Íslensk fjárfesting í þesssum löndum hefur vaxið samsvarandi og bendir allt til að hér sé um sama féð að ræða, þ.e. fjárfest hafi verið í félögum á þessum svæðum og þau síðan fjárfest í íslenskum félögum.

Til að kanna þetta nánar var gerð úttekt á eignarhaldi á þeim félögum sem skráð eru í Kauphöllinni m.t.t. að hve miklu leyti þau væru beint eða í gegnum milliliði í eigu erlendra aðila. Ennfremur var kannað hvar þessir erlendu eigendur væru heimilisfastir. Niðurstöðurnar voru mjög í samræmi við skýrslu Seðlabankans Það sem lesa má úr fyrirliggjandi talnalegum gögnum er m.a.:

• Eignarhald erlendra aðila á félögum í Kauphöllinni er frá 0 og uppí 75% og um 31,5% að meðaltali.
• Erlent eignarhald er til staðar í 89 tilvikum (af 440) eða um fimmti hver eigandi er skráður erlendis og þar af 3 í Lúxemborg, á aflandssvæðu eða í Holland.
• Félög með skattalega heimilisfesti í Luxemborg, á aflandssvæðum eða í Hollandi fara með alla eða nær alla erlenda eignarhlutdeild í allmörgum félögum.
• Háa erlend eignaraðild og hátt hlutfall eigenda með skráningu í Lúxemborg eða á aflandssvæðum er einkum að finna hjá bönkum og stórum eignarhaldsfélögum en síður eða ekki hjá félögum með virka starfsemi.
• Innlent eignarhald er að jafnaði um 68% af eign 20 stærstu aðila. Þar af eru 10% í eigu Kauphallarfélaga, 6% í eigu lífeyrissjóða og 52% í eigu annarra innlendra aðila.
• Erlent eignarhald er að jafnaði um 38% af eign 20 stærstu hluthafanna. Þar af eru rúm 25% hjá aðilum í Luxemborg, á aflandssvæðum eða í Hollandi en rúm 6% annars staðar.
• Í þeim helmingi félaga þar sem eignaraðild erlendra aðila er mest er hún miklu tíðari eða þriðjungur tilvika á móti innan við 10% tilvika í hinum helmingnum. Eignarhald innlendra aðila sem ekki eru lífeyrirssjóðir eða önnur Kauphallarfélög er líka ótíðari í efri flokknu eða um þriðjungur tilvika á móti um 70% í lægri flokknum
• Í þessum félögum eiga erlendir aðilar að jafnaði um 55% hlutafjár en innlendir aðilar aðrir en kauphallarfélög og lífeyrissjóðir einungis um 26%. Í lægri flokknum er erlend eignaraðild um 8,5% en innlendra aðila annarra en kauphallarfélaga og lífeyrissjóða nærri 78%.
• Hin erlenda eignaraðild kemur að u.þ.b. 80 hundraðshlutum frá félögum í Hollandi, Lúxemborg eða aflandssvæðum. Litlu skiptir í því efni hvort erlend hlutdeild alls er mikil eða lítil. Hins vegar virðist erlend hlutdeild frá öðrum en þessum löndum aðallega vera til staðar í félögum í virkri atvinnustarfsemi.

Helstu niðurstöður:
Erfitt er að draga saman allar niðurstöður í svo margbrotnum og flóknum málum sem hér er fjallað um á einfaldan hátt. Verður því látið nægja að benda á nokkur meginatriði.
• Fjármunaeign erlendra aðila á Íslandi hefur stóraukist á síðustu árum. Á sama tíma hefur íslensk fjármunaeign erlendis aukist mikið. Aukningin á fjármunaeign erlendra aðila á Íslandi takmarkast að mestu við tvö lönd og nokkur aflandssvæði. Allar líkur benda til þess að hér sé um hringrás sama fjár að ræða.
• Önnur aukning á beinni erlendri fjármunaeign er fremur lítil einkum þegar horft er til aukinna stóriðjuframkvæmda á tímabilinu.
• Mikið erlent eignarhald er á félögum sem skráð eru í Kauphöllinni einkum í stórum fjármálafyrirtækjum.
• Afleiðing af miklu erlenda eignarhaldi er að jafn stór hluti hagnaðar af starfsemi félaganna rennur til erlendra eigenda.
• Hagnaður af starfsemi erlendra dótturfyrirtækja (útrásarfyrirtækja) skilar sér lítt og ekki varanlega til landsins.
• Skatttekjur af starfsemi þeirra félaga sem eiga dótturfélög erlendis takmarkast við hagnað af innlendri starfsemi félaganna og fer minnkandi vegna breytinga á skattalögum.
• Vegna mikillar erlendrar eignaraðildar er hagnaður eftir skatt að stórum hluta í höndum erlendra aðila, sem eiga hægt um vik að koma honum úr landi án teljandi skattlagningar.
• Líkur eru á að mestur hluti skráðrar erlendrar eignaraðildar sé í reynd í höndum íslenskra aðila sem skráð hafa félög sín erlendis.
• Líkur eru á að sú skráning sé að stórum hluta gerð í þeim tilgangi að komast hjá því að greiða skatta á Íslandi.
• Lágur skattur á fjármagnstekjur hefur ekki dregið úr flutningi tekna og skattstofns úr landi og lækkun skatts á félög hefur ekki aukið raunverulega erlenda fjárfestingu en hefur að líkindum ýtt undir og aukið streymi fjármagns úr landi sem ófullburða skattalöggjöf ræður ekki við.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• eignarhald_a_islenskum_fyrirtaekjum_1_0.doc
• eignarhald_fylgiskjal_1.doc
• eignarhald_fylgiskjal_2.doc

Athugasemdir

[Gísli Baldvinsson (IP-tala skráð) 7.3.2008 kl. 20:50]

Takk fyrir þetta ágæti Indriði. Ég geri ráð fyrir að það megi vitna í þig og nota ef heimilda sé getið? Mér sýnist þú vera hafsjór af fróðleik enda fjölreyndur í þessu málefni.

[Gunnar Axel Axelsson, 7.3.2008 kl. 22:47]

Takk fyrir afar áhugaverðar greinar. Þær hafa vonandi einhver áhrif.

[Óskar Arnórsson, 8.3.2008 kl. 02:01]

þakka fyrir frábæra lesningu og nákvæmni í lýsingum þínum. Eftir áralanga reynslu við vinnu mína með fanga í Svíþjóð bæði innann fangelsa sem utan, hef ég hlustað á efnahagsbrota afbrotamenn segja skírt og heiðarlega frá í smáatriðum hvernig þeir notuðu "hringrásarkerfi" og villandi "rökfræði og rekstrarbókhald" í því skyni að koma undan gífurlegum fjármunum úr landi.

Er ég að segja bara að "munstrið" sem ég sé í lýsingum þínum að ofan eru sláandi lík því sem ég hef heyrt, bara á öðru tungumáli. 

Ef tekin yrði tekin "röntgenmynd" af mynstrinu og hún borin saman við keimlík mál í efnahagsbrotadeild sænsku lögreglunar, er ég næstum viss um að "myndirnar" yrðu MJÖG líkar.

Ég segi ekki með þessu að þannig sé í pottinn búið, en það mætti kannski skerpa aðeins eftirlit með milljarða millilandafærslur teknum úr Íslenskum bönkum sem sjást síðan ekki aftur.

Einnig mætti auka samstarf við þau nágrannalönd sem hafa meiri reynslu á þessum sviðum.

En ég tek það fram að ég er engin sérfræðingur á þessu sviði, eingöngu að segja frá hvernig þetta kemur mér fyrir sjónir með mína reynslu af því að hlusta á fólk sem hefur verið dæmt fyrir afbrot í Svíþjóð.

Þakka fyrir mjög vel útlistaða greinargerð á máli sem lítur út fyrir að þurfi að athuga aðeins betur en hefur verið gert hingað til. 

[IG (IP-tala skráð) 8.3.2008 kl. 10:56]

Svo að menn átti sig á þessari æfingu með að flytja eignarhald á félögum í erlend dótturfélög t.d. í Hollandi þá snýst það ekki um að víkja sér undan skattskyldu. Skattskylda á söluhagnaði hlutabréfa er bara til að nafninu til fyrir fyrirtæki í ljósi þeirra frestunarheimilda sem eru til staðar. Ástæða þess að eignarhaldið er flutt er til að losa um reiknaðar tekjuskattskuldbindingar sem eru til staðar ef eignarhaldið er á Íslandi þrátt fyrir að mjög ólíklegt sé að þær komi til greiðslu. Þetta getur skipti verulegu máli fyrir þessi fyrirtæki. Það er líka spurning hvort ekki eigi að aðlaga skattareglurnar að fólkinu en fólkið eigi ekki að aðlaga sig að skattinum.

Annars er skatturinn líklegast sú græðgisvæddasta stofnun sem ég hef á ævinni hitt fyrir, alla veganna eru capitalistarnir okkar amatörar miðað við hann. Siðferðið virðist einnig vera orðið meira en lítið vafasamt þegar menn telja það réttlætanlegt að kaupa þýfi af manni sem brotið hefur bankaleynd og þar af leiðandi lög í vinaríki okkar.